नेपाल भारत सिमा विवाद अन्त्यकोलागि हामी सबै एक हुनुको विकल्प छैन ।

ई सागर कार्की।

त्यतिखेर इस्ट इन्डिया कम्पनी र तिब्बत बीचको व्यापारको लागि नेपाल, निकै गार्हो पर्खाल साबित भएको थियो । नेपालले तिब्बतलाई समेत हराइसकेको अवस्थामा तिब्बतको समर्थनमा नेपालसँग युद्ध गर्न आएका चिनका बलिया विङ सम्राट पनि पछि हटेका थिए । ब्रिटिस भने तिब्बतबाट कपास आयात गर्न चाहन्थे र नेपालले व्यापारको लागि आफ्नो भूमि प्रयोग गर्न नदिने भएपछि इस्ट इण्डिया कम्पनी र नेपाल बिचको युद्धको लागि झन् बलियो आधार तयार भयो ।

इस्ट इण्डिया कम्पनी र नेपाल बीच १८१४ देखि १८१६ सम्म धेरै ठाउँमा युद्ध भयो । आफ्नोभन्दा आधुनिक हतियार सहित आएका सैनिकहरू विरुद्ध वीर नेपालीहरु डटेर लडे । ७० जना नेपाली सैनिक सहिद हुँदा ३०० जना सम्म ब्रिटिस सैनिकहरुलाई युद्द भुमिमा लडाए । त्यही समय धेरै ब्रिटिश सैनिकहरू झाडापखालाका सिकार पनि भएँ ।

तर १७८८ देखि १७९२ सम्म तिब्बतसँगको युद्धमा धेरै आर्थिक र मानवीय नोक्सान बेहोरेको नेपालको घाउ भरिसकेकाे थिएन । त्यस पछि पनि सीमा विवाद र विभिन्न राजनैतिक कारणले नेपालले नोक्सान बेहोरी रहन परेको थियो । तर एङ्लो-नेपाल युद्धबाट नेपाललाई भन्दा बढी नोक्सान इस्ट इन्डिया कम्पनीले बेहोर्नु परेको थियो । मराठी र पिण्डारी दुबैसँगको युद्धको नोक्सान जोडेर हेर्ने हो भनेपनि एक्लै गोर्खालीहरू , ब्रिटिसहरूलाई धेरै भारी परे । फलस्वरूप १८१६ मा सुगौली सन्धि भयो र नेपालले आफ्नो एक तिहाई भूभाग गुमाउनु पर्यो ।

सुगौली सन्धि हुनु अघि दार्जीलिंग, पूर्वमा टिस्टासम्म, दक्षिण-पश्चिममा नैनीताल, कुमाउँ, गडवाल र पश्चिममा बशाहरसम्म नेपालको भूभाग थियो तर वर्तमान कालमा यी क्षेत्र भारतका भूभागमा पदर्छन् । सन्धिमा सीमा रेखा स्पष्ट छैन । नेपालको लगभग ६०००० हेक्टेयर जमीनमा आज पनि भारतले आफ्नो भनिरहेको छ र बेलाबेलामा सीमामा अतिक्रमण गर्ने र सीमा स्तंभ सार्नें काम पनि गरिरहेको छ ।

कालापानी, लिम्पियाधुरा, सुस्ता, मेचीक्षेत्र, टनकपुर, सन्दाकपुर, पशुपतिनगर, हिले थोरी आदि यस्ता ५४ वटा क्षेत्रहरू छन् जहाँ भारतले अतिक्रमण गरिरहेको छ । तर १८१६ देखि आजका मिति सम्म विभिन्न तहमा बहस भएँ पनि नेपालले आधिकारिक रूपमा नै आफ्नो सीमा रेखा छुट्याएर ति क्षेत्रहरूलाई आफ्नो नियन्त्रणमा लिन सकेको भने देखिदैन ।

यस्तो अवस्थामा के वर्तमान सरकारले ति विवादित भूमि फिर्ता ल्याउन सक्ला र ? यदि सबै संयन्त्र एक हुने हो भने अवश्य सकिन्छ । राष्ट्रको सीमाको विषयमा प्रतिपक्ष पनि निकै सकारात्मक देखिन्छ । त्यति खेर राष्ट्र जोगाउन जसरी सबै राज्य एक भएर लागे यतिखेर सबै शक्तिहरू एकहुनु आवश्यक देखिन्छ । हामी बलियो हुने हो भने भारत पछाडि हट्नै पर्छ र अवश्य हट्नेछ ।

(ई सागर कार्की बेटर चितवनको संस्थापक तथा सामाजिक अभियानता हुनु हुन्छ ।)

सम्बन्धित खबरहरु

के नेपालमा काङ्ग्रेसको सान्दर्भिकता सकियको हो ?

एक इन्जिनियरको आँखामा बिझाईरहेको देश

रुस र युक्रेनबीच शान्तिवार्ता सुरु, युद्ध अन्त्य गर्ने विषयमा छलफल हुँदै